Gepubliceerd op: 18 Oct 2024

Fysiotherapie na radicale prostatectomie: Herstel verbeteren met bekkenbodemspieroefeningen en meer

Prostaatkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij mannen, en voor velen is een radicale prostatectomie een noodzakelijke stap in hun behandeling. Deze operatie, hoewel levensreddend, kan leiden tot complicaties zoals urine-incontinentie (UI) en erectiestoornissen (ED). Gelukkig is fysiotherapie, in het bijzonder bekkenbodemspiertraining (PFMT), een zeer effectieve methode gebleken om deze bijwerkingen te verminderen en de resultaten na de operatie te verbeteren.

In dit artikel bespreken we hoe fysiotherapie, inclusief PFMT, werkt om het herstel na een prostatectomie te verbeteren, en we kijken verder dan PFMT naar uitgebreide fysiotherapiestrategieën die gericht zijn op het welzijn in het algemeen.

Het belang van fysiotherapie na een radicale prostatectomie

Fysiotherapie speelt een cruciale rol in het herstel na een radicale prostatectomie, voornamelijk door urine-incontinentie en erectiestoornissen aan te pakken, problemen waar veel mannen na de operatie mee te maken krijgen. Incontinentie kan vooral een aanzienlijke impact hebben op de kwaliteit van leven en het vermogen om terug te keren naar dagelijkse routines. Fysiotherapie helpt door:

• Het versterken van de bekkenbodemspieren, die de blaas beheersen.
• Het verbeteren van de coördinatie en spierrefluxen, die essentieel zijn voor het herstellen van continentie.
• Het ondersteunen van de erectiele functie door verbetering van de bekkenmusculatuur.

Bekkenbodemspieroefeningen (PFMT) voor herstel na prostatectomie

PFMT is een hoeksteen van het herstel na een prostatectomie. Deze gespecialiseerde training richt zich op de bekkenbodemspieren, die een cruciale rol spelen bij de controle van de blaas. Wanneer deze spieren door de operatie zijn verzwakt, leidt dit vaak tot urine-incontinentie. PFMT versterkt deze spieren, waardoor patiënten meer controle over hun blaas krijgen en de kans op lekkage afneemt.

Onderzoek, zoals een gerandomiseerde gecontroleerde studie uit 2024 door Mifuka Ouchi, toont aan dat gecontroleerde PFMT, zowel voor als na de operatie, de incidentie van incontinentie aanzienlijk kan verminderen na een robot-geassisteerde laparoscopische radicale prostatectomie (RARP).

Uitgebreide functionele fysiotherapie (CFPT)

Hoewel PFMT essentieel is, zou fysiotherapie verder moeten gaan dan alleen bekkenbodemoefeningen. Uitgebreide functionele fysiotherapie (CFPT) omvat:

• Krachttraining: Het opbouwen van spierkracht in de benen en de kern.
• Uithoudingstraining: Het verbeteren van fysieke conditie en uithoudingsvermogen.
• Flexibiliteitsoefeningen: Het vergroten van de bewegingsvrijheid en het verminderen van spanning in het bekkengebied.

Een review van Steenstrup et al. (2022) benadrukte het belang van deze benaderingen voor het verbeteren van de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven (HRQoL), waarbij werd opgemerkt dat CFPT leidde tot betere fysieke en emotionele resultaten na de operatie.

De rol van biofeedback en elektrostimulatie

Geavanceerde fysiotherapietechnieken, zoals biofeedback en elektrostimulatie, worden steeds vaker gebruikt naast PFMT om het herstel te verbeteren. Biofeedback helpt patiënten om beter te begrijpen hoe ze hun bekkenbodemspieren correct kunnen activeren, terwijl elektrostimulatie direct deze spieren kan versterken, waardoor het herstel sneller verloopt.

Een studie van Grushina et al. (2023) toonde aan dat de combinatie van deze technologieën met PFMT resulteerde in snellere en duurzamere verbeteringen in de continentie.

Preoperatieve fysiotherapie: voorbereiding op de operatie

Preoperatieve fysiotherapie krijgt steeds meer aandacht als een proactieve aanpak om postoperatieve complicaties te verminderen. Door patiënten voor te lichten over bekkenbodemoefeningen en een preoperatief schema te implementeren, kunnen fysiotherapeuten het risico op ernstige stress-incontinentie na de operatie aanzienlijk verminderen. Cerutti et al. (2022) benadrukte dat patiënten die preoperatieve bekkenbodemtherapie ondergingen betere postoperatieve resultaten en een sneller herstel ervoeren.

Synergetische oefeningen voor een betere bekkengezondheid

Naast traditionele PFMT bevelen fysiotherapeuten nu ook synergetische oefeningen aan. Deze oefeningen richten zich op de co-contractie van diepe buik- en bekkenbodemspieren, wat de spierrefluxen en coördinatie verbetert.

Een narratieve review uit 2023 van Steenstrup et al. suggereert dat het versterken van de diepe kernspieren naast bekkenbodemoefeningen leidt tot een effectiever en sneller functioneel herstel, met name in het herstellen van continentie en fysieke controle.

Aangepaste fysiotherapieprogramma's in Nederland en België

In Nederland en België nemen fysiotherapiepraktijken steeds vaker een holistische, patiëntgerichte benadering van het herstel na prostatectomie aan. Door fysiotherapieprogramma's af te stemmen op de individuele behoeften van de patiënt – rekening houdend met hun levensstijl, mate van fysieke activiteit en emotionele gezondheid – blijken de resultaten duurzamer en effectiever.

Veelgestelde vragen over fysiotherapie na een radicale prostatectomie

1. Hoe verbetert bekkenbodemspiertraining het herstel na een prostatectomie?

• PFMT versterkt de bekkenbodemspieren die de blaasfunctie controleren, waardoor incontinentie wordt verminderd en de controle over de blaas wordt verbeterd.

1. Kan fysiotherapie erectiestoornissen voorkomen na een prostatectomie?

• Hoewel PFMT zich primair richt op urine-incontinentie, kan het ook helpen de erectiele functie te herstellen door de bekkenbodemspieren te versterken.

1. Is het noodzakelijk om fysiotherapie te starten voor de operatie?

• Preoperatieve fysiotherapie kan het herstel na de operatie aanzienlijk verbeteren door de bekkenbodemspieren te versterken en het lichaam voor te bereiden op herstel.

1. Hoe lang duurt het voordat PFMT-resultaten zichtbaar zijn?

• Veel patiënten zien binnen enkele weken verbetering, hoewel consistente training gedurende enkele maanden meestal nodig is voor volledig herstel.

1. Wat zijn de langetermijnvoordelen van uitgebreide fysiotherapie na een radicale prostatectomie?

• Uitgebreide fysiotherapie herstelt niet alleen de continentie, maar verbetert ook de algehele fysieke gezondheid, vermindert stress en verhoogt de kwaliteit van leven.

1. Kan ik bekkenbodemoefeningen zelf uitvoeren, of is toezicht nodig?

• Hoewel sommige oefeningen zelfstandig kunnen worden uitgevoerd, zorgt gecontroleerde fysiotherapie voor de juiste techniek en versnelt het herstel.

Conclusie

Fysiotherapie, in het bijzonder bekkenbodemspiertraining, is essentieel voor het verbeteren van het herstel na een radicale prostatectomie. Door het integreren van uitgebreide functionele fysiotherapie technieken zoals kracht-, uithoudings- en flexibiliteitstraining, kunnen patiënten een beter fysiek en emotioneel herstel verwachten. In Nederland en België staan fysiotherapeuten aan de voorhoede van deze vooruitgang, en helpen zij patiënten om hun kwaliteit van leven na de operatie terug te krijgen.

Reference list

Ouchi M, Kitta T, Chiba H, Higuchi M, Abe-Takahashi Y, Togo M, et al. Physiotherapy for continence and muscle function in prostatectomy: a randomised controlled trial. BJUI [Internet]. 2024 Apr 24; Available from: https://typeset.io/papers/physiotherapy-for-continence-and-muscle-function-in-44h8bjbp1i

Grushina TI, Musaev IE, Gusakova EV. Physiotherapy in rehabilitation of patients with urinary incontinence after radical prostatectomy. Fizioterapevt [Internet]. 2023 Aug 12

Steenstrup B, Cartier M, Cornu JN. What more comprehensive physiotherapy techniques than pelvic floor muscles training should be investigated in the context of post-prostatectomy? A narrative review. Progres En Urologie [Internet]. 2023 Oct 1

Cerutti E, Kleinclauss F, Frontczak A. Pelvic floor rehabilitation before prostatectomy: An update. Progres En Urologie [Internet]. 2022 Nov 1

Steenstrup B, Cartier MM, Nouhaud FX, Kerdelhue G, Gilliaux M. A systematic review of supervised comprehensive functional physiotherapy after radical prostatectomy. Progres En Urologie [Internet]. 2022 Jun 1